بی شک طراحی و ساخت هواپیما، به ویژه هواپیماهایی که قابلیت های نظامی دارند، از فن آوری های بسیار پیچیده در دنیای کنونی است که انحصار ساخت و تولید آن نیز فقط در اختیار برخی کشورهای توسعه یافته و صنعتی است که شمارشان به انگشتان دست هم نمی‌رسد قرار دارد.

با وجود این، جمهوری اسلامی ایران از معدود کشورهایی است که با توجه به تحریم‌های گسترده اقتصادی، صنعتی، علمی، تکنولوژیکی و غیره در منطقه پرتلاطم و ژئواستراتژیکی خاورمیانه، از دهه 1370 به ‌طور مستقل به طراحی و ساخت هواپیماهای نظامی، مسافربری و پهپادهای بدون سرنشین مبادرت کرده است و در کمال ناباوری غربی ها، هر از چند سالی نسل های جدیدی از ادوات پیشرفته نظامی به ویژه جنگنده های فوق پیشرفته خویش را رونمایی کرده است.

تحریم‌ها کار ساز نبودند و نخواهند بود

درپی تحریم های گسترده تسلیحاتی جمهوری اسلامی ایران، که کشورهای تولیده کننده سلاح و فناوری های نظامی را از فروش سلاح به ایران منع می کند، اما کشورمان از دهه 1980 با اتکاء به دانش وفناوری بومی و تخصص وپشتکار جوانان و نخبگان ایرانی طرح خودکفایی نظامی را آغاز کرده و ازآن هنگام تاکنون توانسته است، انواع واقسام تسلیحات نظامی ازجمله تانک ها، خودروهای زرهی، موشک ها و به ویژه جنگنده های پیشرفته و فوق پیشرفته وهمچنین پهپادهای پیشرفته وبدون سرنشین را تولید کند؛به طوری که هرازچند سالی رونمایی ازاین جنگنده، سبب ترس و وحشت دشمنان ایران اسلامی می شود..

با گذشت بیش از سه دهه از انقلاب اسلامی ایران، اکنون دوست و دشمن اذعان می کنند که جمهوری اسلامی ایران در حوزه های گوناگون نظامی، به ویژه ساخت و تولید کامل تسلیحات نظامی از جمله بمب افکن های شکاری و جت های جنگنده و هواپیماهای بدون سرنشین در اوج قدرت و پیشرفت است.

بنابراین توانمندی های فنی صنایع دفاعی ایران به ویژه در بخش هوایی که تا مدت های مدید، تنها محدود به تعمیرات نه چندان سنگین دوره ای هواپیماها بود؛ با پیروزی انقلاب اسلامی و تحریم های تسلیحاتی غرب علیه ایران و عدم امکان نوسازی ناوگان تهاجمی خود، تلاش وسیعی از سوی مراکز تحقیقاتی و صنعتی نظامی ایران برای ساخت هواپیماهای پیشرفته آغاز شد که سرانجام به ساخت جنگنده آذرخش در دهه هفتاد وجنگنده صاعقه دراواسط دهه هشتاد انجامید؛ روندی که به ارائه جنگنده «قاهر اف - 313» انجامید و سبب حیرت جهانیان از فناوری ساخت هواپیماهای فوق پیشرفته جنگی ایران شد.

شکاری جنگنده آذرخش

نخستین دستاورد ایران در ساخت جنگنده‌ها «آذرخش» نام دارد.این جنگنده که دربهارسال 1376 به دست نیروهای مسلح ایران ساخته و رونمایی شد، بیشتر برای عملیات‌ هوا به زمین طراحی شده است که البته توانایی جنگ هوایی را نیز دارد. شکاری جنگنده آذرخش که از دو موتور قدرتمند آر دی-33 استفاده می کند، نخستین شکاری بمب‌ افکن ساخت جمهوری اسلامی ایران بوده که به‌ طور کامل در کشور طراحی و ساخته شده است. این جنگنده برای عملیات‌ موسوم به واکنش سریع و ضربتی هوا به زمین طراحی شده است، اما توانایی جنگ هوایی و رهگیری را نیزدارد.

شهید ستاری، فرمانده وقت نیروی هوایی ارتش در پی‌گیری مراحل ساخت این جنگنده، نقشی ارزنده و بی‌بدیل ایفا کرد. آذرخش در سال 1377 آزمایش و پس از کسب موفقیت در مراحل مختلف، ساخت انبوه آن در دستور کار قرار گرفت. در کابین این جنگنده از تجهیزات جدیدی مانند نمایشگرهای دیجیتال و ال‌ سی‌ دی یا پلاسمای مایع به‌ کارگیری و در بخش تجهیزات خدمه پروازی نیز دگرگونی‌هایی شده‌؛ کلاه‌های پروازی هوشمند نیز برای کاهش فشار کاری خلبان و کمک‌ خلبان به‌ کار گرفته شده‌ است.

این جنگنده شباهت‌هایی به جنگنده آمریکایی اف-5 تایگر دارد اما از لحاظ قدرت موتورو سرعت ازبرتری بارزی در مقایسه با آن برخورداراست.

برد حداکثری این شکاری بمب‌ افکن ۱۰۰۰ کیلومتر، سرعت آن 1.7 ماخ و رادار این هواپیما از نوع «ان 019- ام ای» بوده که در ایران بهینه‌ سازی شده تا قدرت مانور آن ضد اهداف و تحرکات سطحی و زمینی افزایش یابد است.

جنگنده بمب افکن صاعقه

در اوایل سال 1383، جمهوری اسلامی ایران از ساخت یک فروند جنگنده جدید با نام «صاعقه» به دست متخصصان داخلی در نیروی هوایی ارتش خبر داد. صاعقه، دومین جنگنده ساخت ایران است که متخصصان نظامی با توجه به قابلیت‌های این جنگنده، آن رانمونه‌ای ازجنگنده «اف-18»می‌نامند، چنانکه تولید این جنگنده بازتاب بسیاری در رسانه‌های جهان داشته است. فناوری ساخت این هواپیما در اختیار آمریکا، روسیه، چین و هند به طور مشترک و برخی کشورهای اروپایی است، ولی صاعقه به طور کامل تولید داخل است و کارایی بالاتری دارد.

از ویژگی‌های مهم جنگنده صاعقه، پشتیبانی نزدیک هوایی است و این جنگنده می‌تواند انواع راکت، بمب و موشک را با موفقیت حمل و شلیک کند. قدرت تحرک هوایی صاعقه و خطای بسیار پایین و نیز شتاب لحظه ای و فوری از ویژگی‌های دیگر این جت جنگی است.

صاعقه تنها جنگنده‌ای است که با ابتکار متخصصان ایرانی، مجهز به دید خلبان در جهات اصلی و فرعی شده است. به زبان ساده‌ تر خلبان با دوربین‌های پیشرفته مداربسته، به راحتی می‌تواند قسمت‌های مختلف هواپیما را ببیند که این موضوع قابلیت قدرت این جنگنده را در تعقیب و گریز جنگنده‌ها و درگیری‌های هوایی ومانورهای واکنش سریع به شدت افزایش می‌دهد؛ همچنین کاکپیت دیجیتالی این جت جنگی قابل توجه است. این جت جنگی قادر است 10 هدف هوایی را در حالت «رهگیری به‌ هنگام جستجو» از فاصله حدود 80 کیلومتری شناسایی و همزمان به دو هدف شلیک کند. بیشترین وزن محموله این جنگنده 4400 کیلوگرم، وزن خالی 8000 کیلوگرم، بیشترین وزن برخاست 15000 تا 18000 کیلوگرم و برد این جنگنده حدود 600 تا 800 کیلومتر است.

جدارشیشه‌ای کابین خلبان صاعقه ضد گلوله و امنیت خلبان آن به مراتب بیشتر ازجنگنده‌های دیگر است. فرمانده نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا، پس از انتشار اخبار ساخت جنگنده‌های ایرانی گفته بود: «ما پیشتر هیچگاه از جنگنده‌های ایرانی نمی‌ترسیدیم، بلکه ازقدرت تحلیل و واکنش فوری و غیر قابل پیش‌بینی خلبانان ایرانی بیمناک بودیم، اما اکنون اطلاعاتی درباره جنگنده‌های ساخته شده در ایران نداریم و نمی‌دانیم ازچه فناوری در آن ها استفاده شده است و اکنون هم از جنگنده‌ها و خلبانان آن ها بیمناکیم؛ ما قدرت آن ها را در درگیری‌های هوایی شاهد بوده‌ایم و جنگ ۸ ساله ایران و عراق را خوب به یاد داریم».

جنگنده شفق

شفق، سومین جنگنده بومی ساخت جمهوری اسلامی ایران است. شفق همچنین نخستین جنگنده رادارگریز ایران است که در سال ۱۳۸۶ به ناوگان جنگنده های نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران پیوست. این جنگنده تک موتوره با قابلیت پرواز در همه شرایط آب و هوایی، با دو سکان عمودی V شکل و ابعاد به نسبت کوچک است.

همچنین دو ورودی هوای موتور جنگنده شفق در طرفین بدنه و نزدیک کابین خلبان است و کانوپی یا آسمانه بزرگ (شیشه یا طلق کابین) دیدی بسیار عالی برای مربی پرواز و خلبان آموزش گیرنده فراهم می کند. با استناد به تصاویر منتشر شده از این هواپیما می توان ابعاد آن را به طور تقریبی چنین بیان کرد: طول کلی حدود 11 تا 14متر، دهانه بال 10.5 تا 13 و ارتفاع 4.2 تا 4.7 متر. بنابراین شفق در زمره جت های نظامی کوچک قرار می گیرد. در منابع خارجی جرم خالی این هواپیما بین 4300 تا 5000 کیلوگرم و نوع موتور آن آردی - 33 اعلام شده است.

طرح بال این هواپیما دارای حالت مدور در جلو و عقب در نزدیکی ریشه آن و ضخیم تر نسبت به بقیه بال است که با اتصال به یک بال باریک شونده بالی دو تکه را به وجود آورده است. لازم به ذکر است این شیوه طراحی درهواپیماهای ساخته شده در دنیا تاکنون مشاهده نشده است و تنها ریشه بال هواپیمای «اف-آ-18ئی سوپرهورنت» آمریکایی که دردهه 1990 طراحی شده است، زوایایی با شباهت نسبی به شفق دارد.

سطوح بال و بدنه شفق از مواد جاذب امواج راداری پوشیده شده که این روش از راهکارهای مؤثر برای پنهان کردن یک هواگرد از دید رادارهای دشمن است. همچنین هفت جایگاه حمل تجهیزات و تسلیحات،( یک جایگاه زیر بدنه و سه جایگاه زیر هر بال) از مشخصات ممتاز نمونه های رزمی شفق است. ازنکات بسیار جالب توجه در جنگنده شفق، به کارگیری سه نمایشگر بزرگ چند منظوره یا «ام اف دی»در کابین آن است که در همه جنگنده های جدید یا بهسازی شده در دهه 1990 و به بعد دیده می شوند که بازتاب قابل توجهی هم در تحلیل های کارشناسان خارجی داشت.

همچنین سامانه نمایشگر سربالا یا «اچ یو دی» نیز در شفق دیده می شود که برای افزایش کارایی خلبان در مأموریت ها به ویژه نبردهای هوا به هوا یا پرواز در ارتفاع پایین بسیار مفید است. به کمک این نمایشگر که رو به روی خلبان نصب شده است و اطلاعات مهم پروازی و سامانه های تسلیحاتی را به نمایش می گذارد، خلبان در هنگامی که باید به بیرون کابین توجه کند، نیاز به پائین آوردن سر و تمرکز روی نمایشگرهای داخل کابین ندارد.

از نکات دیگر قابل توجه در نمونه های جنگنده شفق، زوایای دم افقی در کنار خروجی موتور است که پیش بینی فضای کافی برای عملکرد سامانه تغییر بردار رانش را به یاد می آورد. وزن خالی ۴/۳۶۱ کیلوگرم بیشینه سرعت ۲۳۰۰ کیلومتر بر ساعت (۷۵۰ مایل بر ساعت)، سرعت پیمایش ۱/۱۵۰ کیلومتر برساعت، سقف پروازی ۱۶/۷۸۰ متر، نرخ اوج‌ گیری ۱۱۰متر بر ثانیه و صندلی پرتاب‌ شونده کا 36 دی از ویژگی های دیگر این جنگنده است.

قاهر اف – 313؛ جنگنده ای که رادار را کور می کند

جنگنده قاهر اف - 313 که در سی و چهارمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی رونمایی شد، نشانه دیگری از روند رو به رشد جنگنده های ایران برای مقابله با تهدیدات جدید در عرصه نبردهای هوا پایه است که از فضای حاکم بر نبردهای نوین نشأت می گیرد. قاهر یک جنگنده «فوق‌پیشرفته» با قابلیت رادار گریزی و مجهز به فناوری های فوق پیشرفته است که می‌تواند همه نیازمندی‌های نیروهای مسلح را در صحنه نبرد هوایی پاسخگو باشد. همچنین این جنگنده دارای قابلیت‌ها و ظرفیت‌های فوق‌ العاده‌ای است که آن را با آخرین فناوری‌ها و دستاوردهای نوین جهان در این عرصه، همطراز کرده است.

جنگنده قاهر جنگنده ای تک موتوره است که موتور آن به طور «عمیق» در داخل جنگنده نصب شده است. اگرچه یک موتوره بودن چنین جنگنده ای می تواند، سبب کاهش دوام آن شود، اما مزایای چشمگیری نیز به همراه دارد. چنانکه موتور این جنگنده می تواند با بالاترین رانش، امکان پرواز در ارتفاع پایین و تحرک پذیری موثر جنگنده را فراهم کند.

نخستین نکته ای که در نمای خارجی قاهر جلب توجه می کند، تلاش طراحان این هواپیما برای کاهش سطح مقطع راداری این هواپیما است. استفاده از بال های V شکل و بدنه مایل به جلو و طراحی تیز زوایای حمله، استفاده از دماغه محدب، کاهش انعکاس راداری دریچه های ورودی هوا و موتور هواپیما و استفاده از کانارد یا پیش بال برای افزایش فوق العاده تحرک پذیری از نکات دیگری است که درباره ویژگی های کم نظیر این جنگنده مورد توجه قرار گرفته است.

سامانه های اویونیکی قاهر از چند نمایشگر چند کاره دیجیتال تشکیل شده است که بر خلاف سامانه های آنالوگ و رقمی، امکان انتقال اطلاعات را در کوتاه ترین زمان ممکن را به خلبان فراهم می کند. همچنین سیستم راداری این جنگنده نیز با توانایی جستجو و کشف اهداف راداری در فضای فراتر از دید امکان کشف و درگیری با اهداف کشف شده و هدایت موشک های هدایت شونده با امواج راداری را فراهم می کند.

پایگاه خبری آلمانی زبان «آر پی آنلاین» همزمان با رونمایی از این جنگنده و درباره پیشرفته بودن این هواپیما و نمای بسیارعجیب قاهر نوشت: «این هواپیما بسیار شبیه هواپیمای قدرتمند اف-18 آمریکاست که دارای قابلیت بی شماری همچون استقرارروی ناوهای هواپیمابر، رادارگریزی و حمل انواع موشک است».

پایگاه خبری آمریکایی«بیزینس اینساید» نیز در بخش دفاعی و امنیتی خود با اشاره به رونمایی این جنگنده( قاهر)، آن را بسیار شبیه هواپیمای اف-35 آمریکایی دانسته و نمای آن را بسیار «عجیب و ترسناک» توصیف کرد.

جمهوری اسلامی ایران علاوه بر طراحی و ساخت جنگنده های پیشرفته، در زمینه ساخت پهپادها وهواپیماهای بدون سرنشین تاکتیکی ومیدانی با قابلیت های بالای نظامی هم ازمعدود کشورهای پیشروی جهان در این حوزه به شمار می آید که در فرصت های دیگر در این باره نیز مطالبی ارائه خواهد شد.

اعتراف فرمانده ی نیروی هوایی ایالات متحده به قدرت جنگنده های ایرانی

ما قبلا اصلا از جنگنده های ایرانی نمی ترسیدیم ، بلکه ما از قدرت تحلیل و واکنش سریع و غیر قابل پیش بینی خلبانان ایرانی بیمناک بودیم ، اما الان ما اطلاعاتی درباره جنگنده های ساخته شده در ایران نداریم و نمی دانیم از چه نوع تکنولو‍‍ژی در آنها استفاده شده است و الان هم از جنگنده های آنها و هم از خلبانان آنها بیمناکیم و ما قدرت آنها را در درگیری های هوایی شاهد بوده ایم ، ماجنگ ۸ ساله ایران و عراق را خوب به یاد داریم.